Nghệ thuật trà đạo từ lâu đã trở thành một nét đẹp tiêu biểu trong đời sống văn hóa của người Á Đông. Không chỉ đơn giản là hoạt động thưởng trà, trà đạo còn được xem là một loại hình nghệ thuật đậm chất triết lý, mang đến nhiều ý nghĩa sâu sắc trong cuộc sống. Vậy trà đạo là gì? Loại hình nghệ thuật này có nguồn gốc từ đâu? Nguyên tắc thưởng trà giữa các nước có gì khác biệt?
Nếu bạn là người mới bắt đầu với con đường trà đạo, bài viết dưới đây của Top Ten Travel sẽ giúp bạn hiểu hơn về nghệ thuật trà đạo cũng như các nguyên tắc được đặt ra khi thưởng trà. Theo dõi ngay bạn nhé!
I. Trà đạo và nguồn gốc hình thành nghệ thuật trà đạo
Văn hóa trà đạo có thể được hiểu đơn giản là nghệ thuật thưởng trà, trong đó “đạo” là con đường liên kết giữa tâm và thân thông qua “trà”. Theo quan điểm của đại đa số người dân Á Đông, trà đạo là một hình thức nghệ thuật vừa đại diện cho những nét đẹp thanh tao của Phật giáo lại vừa ẩn chứa sâu sắc những giá trị hàm súc của Nho gia. Bên cạnh việc thưởng thức một tách trà ngon, một buổi trà đạo điển hình còn bàn luận về những triết lý sống tốt đẹp trong cuộc sống. Đây cũng có thể được xem là một loại hình nghệ thuật chứa đựng những giá trị nhân văn sâu sắc dành cho con người.
Theo nhiều nghiên cứu, nghệ thuật trà đạo bắt đầu hình thành và phát triển vào khoảng cuối thế kỷ XII. Dựa trên một truyền thuyết nổi tiếng còn lưu truyền đến ngày nay tại xứ sở hoa anh đào kể rằng, thuở xưa có một vị cao tăng người Nhật tên là sư Eisai đã đi phiêu lưu và học đạo ở Trung Quốc, sau khi trở về nước ông có mang theo những hạt giống trà đầu tiên và trồng ở phía trong sân chùa.
Kể từ đấy, văn hóa trồng và thưởng trà đã bắt đầu hình thành và dần dần lan rộng ra khắp nước Nhật. Không chỉ dừng lại ở việc thưởng trà thông thường, người dân xứ sở Phù Tang còn khéo léo kết hợp các hoạt động thiền định của Phật giáo vào quá trình pha chế và uống trà, nhờ đó nghệ thuật trà đạo (hay còn gọi là Chado) bắt đầu ra đời. Cho đến ngày nay, loại hình này đã không ngừng phát triển và trở thành một nét văn hóa đặc trưng riêng, không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người dân Nhật Bản nói riêng và các quốc gia hưởng ứng khác (như Trung Quốc, Hàn Quốc, Việt Nam,...) nói riêng.
II. Nguyên tắc pha trà trong nghệ thuật trà đạo
Nghệ thuật trà đạo của các quốc gia Á Đông đòi hỏi nhiều yếu tố khác nhau để có thể tạo nên một chén trà thơm ngon, đậm vị. Ngay sau đây, cùng Top Ten Travel tìm hiểu đôi nét về 5 nguyên tắc pha trà chuẩn nhất trong văn hóa trà đạo bạn nhé!
Nước giữ một vai trò vô cùng quan trọng, quyết định đến 50% hương vị trà, chính vì thế các trà nhân thường rất khắt khe trong việc lựa chọn nguồn nước để pha trà. Theo đó nước tinh khiết thường sẽ là lựa chọn được ưu tiên hàng đầu. Đặc biệt nếu muốn có một tách trà thơm ngon và đậm vị, các trà nhân sẽ sử dụng lớp sương đọng trên lá sen mỗi buổi sớm mai để pha trà.
Bên cạnh đó, khi pha chế trà đạo, các trà nhân cũng đặc biệt quan tâm loại trà sử dụng ngày hôm đó là loại trà gì, nhằm xác định được lượng nước sôi cũng như nhiệt độ nước sao cho phù hợp nhất. Chẳng hạn như trà già sẽ phải đun nước thật sôi, trong khi đối với các loại trà khác như trà xanh, trà trầm hương hay trà nhài thì chỉ cần đun nước sôi liu riu, không quá sủi bọt.
Yếu tố thứ hai được quan tâm để có một chén trà ngon chắc chắn không thể không kể đến trà. Trà ngày nay được chia làm nhiều loại với nhiều hương vị độc đáo khác nhau, do đó nếu muốn thưởng thức một chén trà thơm ngon, đòi hỏi các trà nhân cần phải thật kỹ lưỡng trong khâu chọn trà. Trên thị trường hiện nay, lá trà khô là loại trà được rất nhiều người ưa chuộng bởi tính tiện lợi cũng như khả năng bảo quản lâu dài của nó.
Theo nguyên tắc pha trà đúng cách, trước tiên các trà nhân cần rửa sạch lá trà và cọng trà, sau đó mang đi giập nát rồi cho vào ấm đun sôi trong khoảng thời gian từ 10 đến 15 phút. Khi này, các chất đắng trong lá trà sẽ tiết ra hết, mang đến một hương vị thơm ngon, đúng chuẩn, không lẫn vào đâu được.
Trong văn hóa trà đạo, bôi là từ ngữ dùng để chỉ những chiếc chén, chiếc tách được sử dụng trong quá trình thưởng trà. Một chén trà có kích thước chuẩn thường là loại chén không quá lớn, nhờ vậy mà khi thưởng thức trà, người ta sẽ không quan tâm quá nhiều đến vấn đề uống bao nhiêu mới đủ mà thay vào đó họ sẽ chú ý nhiều hơn đến chất trà, hương vị trà,...
Một bộ trà đạo hoàn chỉnh thông thường sẽ bao gồm 4 chén quân và 1 tống (ý chỉ loại chén to nhất). Tùy thuộc vào văn hóa trà đạo của từng vùng, từng quốc gia khác nhau mà tống có thể có hoặc không. Tống thường sẽ được các trà nhân dùng để chứa phần nước trà rót ra từ ấm và sau đó sẽ chuyển dần sang các chén quân để giảm bớt độ nóng của trà.
Trước khi tiến hành pha trà, các trà nhân cần phải rửa sạch bình, thậm chí còn có thể trụng bình sơ qua với nước ấm nóng để diệt khuẩn. Sau đó, để ráo và bắt cho trà vào bình. Các trà nhân còn phải biết căn chỉnh lượng trà cho vào bình, không thể cho quá nhiều hoặc quá ít bởi làm thế có thể sẽ ảnh hưởng đến độ thơm ngon của nước trà.
Thông thường khi pha trà, mọi người sẽ lược bỏ đi nước đầu, sau đó cho một lượng nước sôi mới lần hai vào bình để nước trà cho ra được chuẩn vị và trong hơn. Chỉ cần đợi khoảng 1 đến 2 phút là đã có thể thưởng thức những chén trà thơm ngon, đậm vị rồi đấy!
- Nguyên tắc 5: Ngũ quần anh
Một buổi thưởng thức trà đạo sẽ không thực sự trọn vẹn nếu thiếu đi những người bạn tâm giao cùng thưởng trà. Bởi không phải ai cũng có thể ngồi lại và thưởng thức những chén trà ấm nóng thơm ngon cùng với nhau. Chỉ khi họ đã là những người bạn tri kỷ, tâm giao mới có thể khiến cho vị trà thêm phần “đậm đà” và hấp dẫn.
III. Nghệ thuật trà đạo giữa các quốc gia có gì khác nhau?
Ngày nay, nghệ thuật trà đạo của người dân xứ sở Phù Tang đã được kế thừa và phát triển rộng rãi trên khắp thế giới. Văn hóa trà đạo của mỗi quốc gia khác nhau lại có những nét độc đáo riêng biệt, khó có thể nhầm lẫn với nhau. Cùng theo chân Top Ten Travel tìm hiểu ngay sau đây bạn nhé!
1. Nghệ thuật trà đạo Việt Nam
Đối với người Việt Nam, nghệ thuật trà đạo giống như một “sợi dây vô hình” không chỉ giúp gắn kết mối quan hệ tình thân giữa người với người mà còn là một biểu tượng quan trọng trong đời sống, thể hiện sự đề cao lễ nghĩa cũng như văn hóa ứng xử kính trên nhường dưới của mọi người.
Một trong những nét đặc trưng riêng biệt nhất của trà đạo Việt Nam đó chính là nghệ thuật pha trà. Người thưởng trà phải có những hiểu biết nhất định về cách sử dụng các trà cụ, biết căn chỉnh nhiệt độ sôi của nước sao cho vẫn giữ được trọn vẹn hương vị nguyên bản của trà. Bên cạnh đó, việc sử dụng những loại trà thượng hạng cũng là nét thu hút giúp nghệ thuật trà đạo của Việt Nam tăng thêm tính sang trọng.
2. Nghệ thuật trà đạo Nhật Bản
Nhật Bản được biết đến là quê hương khai sinh ra nghệ thuật trà đạo, thế nhưng ít ai biết rằng văn hóa thưởng trà của người Nhật lại chịu ảnh hưởng khá nhiều bởi văn hóa Trung Quốc. Nghệ thuật thưởng trà của người dân xứ anh đào không chỉ nổi tiếng bởi sự tinh tế, tỉ mỉ và độc đáo trong cách pha chế mà còn gây ấn tượng với cảm thức nghệ thuật được ẩn chứa bên trong. Nét đặc trưng tiêu biểu nhất trong văn hóa trà đạo xứ Phù Tang phải kể đến đó chính là vị ngọt tự nhiên “Umami” đầy bí ẩn cùng nghệ thuật pha trà đỉnh cao. Quý du khách có thể đọc thêm bài viết “Văn hóa trà đạo Nhật Bản và những nét độc đáo có thể bạn chưa biết” của nhà Top Ten Travel để hiểu rõ hơn về nghệ thuật thưởng trà đặc sắc của người dân xứ sở Phù Tang nhé!
Theo quan niệm của người Nhật, trà đạo còn là phương pháp hữu hiệu giúp mọi người được hòa mình vào thiên nhiên mộc mạc tươi đẹp, thanh lọc tâm hồn sau những bộn bề của cuộc sống đời thường. Trong trà đạo Nhật sẽ có 4 nguyên tắc cơ bản mà bất cứ ai theo đuổi cũng phải biết, đó là: hòa - kính - thanh - tịch, đi kèm theo đó là những chuẩn mực nhất quán về nước pha trà, không gian trà thất, nghi lễ và quy cách thưởng thức. Nếu có dịp đi tour du lịch Nhật Bản, đừng bỏ lỡ cơ hội khám phá nét văn hóa độc đáo này bạn nhé!
3. Nghệ thuật trà đạo Hàn Quốc
Trà đạo cũng là một trong những nét văn hóa đặc sắc du khách không thể bỏ qua khi đi tour Hàn Quốc. Nghệ thuật trà đạo Hàn Quốc nhìn chung đề cao tinh thần phóng khoáng hơn so với văn hóa trà đạo của hai quốc gia Trung Quốc và Nhật Bản. Có thể nói, văn hóa trà đạo Hàn Quốc dù phát triển sau thế nhưng lại kế thừa trọn vẹn những tinh hoa dân dã và thoát khỏi những ràng buộc khắt khe từ xưa đến nay. Điểm nhấn nổi bật nhất của trà đạo xứ sở kim chi nằm ở vị trà luôn có mùi thơm thoang thoảng dễ chịu, nước trà trong, cùng với đó là cách pha trà cực kỳ độc đáo và ấn tượng.
4. Nghệ thuật trà đạo Trung Quốc
Bên cạnh Nhật Bản, Trung Quốc cũng được xem là một trong những quốc gia có lịch sử trà đạo lâu đời bậc nhất trên thế giới. Văn hóa trà đạo của đất nước tỷ dân sở hữu nhiều loại trà quý hiếm, “độc nhất vô nhị” với hương vị đậm đà, thơm ngon khó ai có thể cưỡng lại được. Người dân Trung Hoa luôn đề cao chữ “mỹ” và hương vị trà do đó sẽ cực kỳ khắt khe trong việc lựa chọn các trà cụ. Theo đó, một bộ trà cụ hoàn chỉnh của người Trung Quốc cần phải có đầy đủ các thứ như bàn trà, ấm trà, ống ngửi, chén trà, tống, thông ấm, kẹp chén, thẻ múc trà, gạt trà và phễu lọc,...
Bên cạnh đó, người dân xứ Trung còn nổi tiếng với nghệ thuật pha trà Kungfu đỉnh cao khiến nhiều trà nhân cảm thấy thích thú và khao khát được thưởng thức dù chỉ một lần. Nhớ thử trong hành trình du lịch Trung Quốc sắp tới bạn nhé!
IV. Một số nguyên tắc quan trọng khác trong nghệ thuật trà đạo
Văn hóa trà đạo các nước từ lâu đã được đánh giá cao bởi sự cầu kỳ và tinh tế trong từng khâu từ chuẩn bị, pha chế, bày trí cho đến nghệ thuật thưởng trà. Dưới đây là một số nguyên tắc quan trọng trong quá trình thưởng trà mà các trà nhân cần biết và tuân thủ theo:
- Làm sạch bộ ấm trà: Các trà nhân cần phải rửa sạch sẽ bộ ấm trà trước khi sử dụng để pha chế trà. Không chỉ giúp hương vị trà được giữ trọn vẹn, việc làm sạch bộ ấm trà còn thể hiện phép lịch sự và sự tôn trọng của các trà nhân dành cho khách uống trà.
- Sử dụng lượng trà phù hợp: Các trà nhân khi pha trà cần phải biết căn chỉnh lượng trà sao cho không bị quá ít cũng không quá nhiều, dẫn đến vị trà thành phẩm bị quá nhạt hoặc quá đắng, chát. Tùy theo yêu cầu của từng khách thưởng trà mà các trà nhân sẽ rót đúng với lượng nước. Bên cạnh đó, các trà nhân cũng không được rót trà quá đầy cho dù đó là chén trà lớn hay chén trà nhỏ, điều này được đánh giá là sự thiếu tinh tế trong văn hóa trà đạo.
- Cách phục vụ trà: Theo truyền thống trà đạo của nhiều quốc gia, các trà nhân phải mời trà cho khách bằng cả hai tay. Điều này thể hiện sự tôn trọng cũng như phép lịch sự tối thiểu dành cho người thưởng trà. Đối với loại chén có quai thì khi mời, các trà nhân phải dùng một tay cầm quai, một tay còn lại đỡ bên dưới chén. Đối với loại chén không có quai cầm thì các trà nhân phải dùng cả hai tay để đỡ chén lên và mời khách.
- Thứ tự thêm trà: Nếu muốn thêm nước trà vào chén, các trà nhân phải tuân theo nguyên tắc trưởng bối trước - hậu bối sau. Bên cạnh đó, nếu không biết chia sẻ thêm gì nhiều, các trà nhân có thể thêm trà cho khách để giảm bớt bầu không khí trầm lặng.
Trên đây là một số thông tin thú vị liên quan đến nghệ thuật trà đạo và nguyên tắc thưởng trà của các nước mà Top Ten Travel tổng hợp được và muốn chia sẻ đến các bạn. Hy vọng bài viết trên của nhà Top Ten đã giúp các bạn có được những hiểu biết cơ bản về văn hóa trà đạo độc đáo của các quốc gia Á Đông cũng như những khác biệt trong hoạt động thưởng trà. Nếu có dịp đi du lịch nước ngoài dừng chân tại các quốc gia kể trên, đừng bỏ lỡ cơ hội trải nghiệm văn hóa trà đạo bạn nhé!
Bảo Trân