Trong tiến trình phát triển, người Việt có truyền thống nông nghiệp lúa nước với lối sống luôn đề cao sự hài hòa, gần gũi, gắn bó chặt chẽ với thiên nhiên. Đối với những người làm nông nghiệp, mong ước chính của họ là trông cho mưa thuận gió hòa, trời yên biển lặng, mùa màng tốt tươi…
Từ những mong ước bình dị của người nông dân, từ lâu trong dân gian đã lưu truyền tín ngưỡng
thờ cúng thần Nông, vị thần mà theo từ điển Wikipedia:
tương truyền là người đầu tiên đã dạy dân trồng lúa, chế ra cày bừa và là người đầu tiên làm lễ Lễ Tịch điền (còn gọi là lễ Thượng điền, tổ chức sau khi gặt hái, thu hoạch mùa màng) hoặc Hạ điền (lễ tổ chức trước khi gieo trồng), cũng như nghề làm thuốc trị bệnh.
Lễ cúng Thần Nông
Lý Sơn là huyện đảo duy nhất của tỉnh Quảng Ngãi, gồm hai xã An Vĩnh và An Hải (đảo lớn) và xã An Bình (đảo bé), với diện tích đất làm nông nghiệp không nhiều (diện tích toàn huyện đảo vào khoảng 10km
2), người dân chủ yếu mưu sinh bằng ngư nghiệp. Tuy vậy, nông nghiệp cũng là một phương thức mưu sinh thứ hai của người dân. Vì thế,
thần Nông là một vị thần quan trọng trong hệ thống các vị thần-thánh được cư dân nơi đây thờ cúng.
Cũng bởi vì ý nghĩa đó mà
thần Nông, bên cạnh được thờ cúng trong đình làng An Hải (đình làng là nơi thờ Tam hoàng Ngũ đế), người dân còn xây dựng một ngôi miếu riêng nằm sát bên chân núi thuộc thôn Đồng Hộ, xã An Hải để thờ cúng. Sở dĩ miếu thờ
thần Nông được xây dựng ở xã An Hải có lẽ vì số lượng dân cư mưu sinh bằng nghề nông ở đây đông hơn hai xã còn lại của huyện đảo.
Lễ cúng thường được tổ chức vào khoảng trung tuần tháng ba âm lịch, trước một ngày so với lễ cúng Thanh minh và tưởng niệm lính Hoàng Sa tại nghĩa tự An Hải. Việc thực hành nghi
lễ cúng thần Nông diễn ra trang nghiêm, với đầy đủ các bước, từ lễ túc yết đến lễ chánh tế, có phân hiến: sơ hiến, á hiến, chung hiến, có đọc văn tế và diễn xướng của chiêng trống, nhạc ngũ âm.
Nét độc đáo của
lễ cúng thần Nông nơi đây là bên cạnh lễ cúng thần trong chánh điện, các bô lão còn thực hiện lễ cúng âm hồn, cô hồn tại các ban thờ được đặt bên ngoài miếu với lễ vật cũng đầy đủ giống như trong lễ tế thần trước đó.
Lễ vật cúng thần Nông cũng tùy vào điều kiện kinh tế của người dân, có gì cúng nấy, năm nào làm ăn khá giả thì cúng heo, còn bình thường thì cúng gà, tuy nhiên, những lễ vật chính không được thiếu bao gồm: hương, đèn, hoa quả, trầu cau, rượu, gạo, muối, vàng mã...
Tục cúng cầu mùa tại miếu
thần Nông đã ăn sâu vào đời sống tinh thần của cư dân xã An Hải, huyện đảo Lý Sơn. Đây là một lễ thức mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, vừa là tạ ơn thần linh phù hộ cho một năm mưa thuận gió hòa đã qua, vừa gửi gắm ước nguyện cầu bình an, cầu cho mùa màng tốt tươi trong năm đến, như trong bài văn tế có đoạn:
“Tôn thần bảo phò xã nội nhơn an vật phụ thời vụ phong đăng chi gia huệ giả”.
Bên cạnh đó, tín ngưỡng
thờ cúng thần Nông còn góp phần nâng cao tính cộng đồng, gắn kết những con người có cùng phương thức mưu sinh lại với nhau. Việc tái tạo và duy trì hoạt động
thờ cúng thần Nông là nhu cầu chính đáng của người dân, nhất là trong điều kiện đời sống kinh tế của một bộ phận cư dân trên đảo vẫn còn dựa nhiều vào nông nghiệp. Việc thực hành tín ngưỡng cũng chính là truyền thống tốt đẹp:
“uống nước nhớ nguồn”,
“ăn quả nhớ kẻ trồng cây” của nhân dân ta. Chính những hoạt động này đã và đang góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
Top Ten Travel
Nguồn: Báo Nhân dân Điện Tử